Supap Nedir ve Supap Ayarı Yapılmazsa Ne Olur?
Halk arasında sıklıkla “subap” veya “sübap” olarak telaffuz edilen supap, içten yanmalı motorların en kritik parçalarından biridir. Peki, motorda subap nedir? En basit tanımıyla supap; motorun yanma odasına hava ve yakıtın girmesini, yandıktan sonra oluşan gazın ise dışarı atılmasını kontrol eden mekanik bir kapaktır.
Motorun silindir kapağında yer alan bu parçalar, pistonların hareketiyle senkronize çalışarak motorun “nefes alıp vermesini” sağlar.
Supap Sistemi Nasıl Çalışır?
Supaplar, triger kayışı aracılığıyla eksantrik (kam) milinden aldıkları güçle açılır ve yaylar yardımıyla kapanır. Piston aşağı inerken emme supabı açılır ve içeriye temiz hava/yakıt girer. Yanma gerçekleştikten sonra ise egzoz supabı devreye girer.
Yeni nesil araçlarda (VTEC, VVT-İ gibi) Değişken Supap Zamanlaması teknolojisi kullanılır. Bu sistem, motor yüksek devirde çalışırken supapların açılıp kapanma sürelerini değiştirerek performansı artırır ve yakıt tasarrufu sağlar.
Emme ve Egzoz Supabı Ne İşe Yarar?
Motorun sağlıklı çalışması için iki temel supap türü görev yapar:
- Emme Supabı: Temiz hava ve yakıt karışımının (direkt enjeksiyonlu araçlarda sadece havanın) yanma odasına alınmasını sağlar.
- Egzoz Supabı: Buradaki kilit soru egzoz supabı ne işe yarar sorusudur. Bu parça, yanma odasında patlama gerçekleştikten sonra ortaya çıkan kirli gazın (egzoz dumanının) tahliye edilmesini sağlar. Eğer egzoz supabı görevini yapamazsa motor boğulur ve çalışmaz.
Supap Arızaları ve Belirtileri Nelerdir?
Supap sisteminde meydana gelen bir arıza veya ayar bozukluğu, aracınızda ciddi performans kayıplarına yol açar. Özellikle LPG’li araçlarda yüksek ısı nedeniyle “supap yanması” veya “supap erimesi” sık görülür.
Dikkat etmeniz gereken başlıca belirtiler şunlardır:
- Motor Sesinde Değişiklik: Motorun “şıkırtılı” veya vuruntulu çalışması.
- Güç Kaybı ve Çekiş Düşüklüğü: Aracın yokuşlarda bayılması.
- Yakıt Tüketiminde Artış: Yanma verimsiz olduğu için araç daha çok yakar.
- Egzoz Dumanı: Mavi duman (yağ yakma/lastik aşınması) veya siyah duman atması.
- Geç Çalışma: Motorun özellikle sabahları zor çalışması.
Supap Ayarı Neden Önemlidir?
Subap ne demek sorusu kadar supap ayarının önemi de büyüktür. Emme ve egzoz supaplarının açılıp kapanma zamanlaması (sente) milimetrik olmalıdır. Bu ayar bozulursa motor sarsıntılı çalışır ve ömrü kısalır. Supap ayarı, motor soğukken “sente çakısı” adı verilen özel aletlerle, üreticinin belirlediği boşluk değerlerine göre uzmanlar tarafından yapılmalıdır
Supaplar, yakıt ve hava karışımının motora girmesini ve yanan gazın egzozdan atılmasını sağlayan, motorun nefes almasını yöneten kapakçıklardır.
Egzoz supabı arızalanırsa yanmış gazlar silindirden tam olarak atılamaz. Bu durum motorun boğulmasına, çekişten düşmesine ve hararet yapmasına neden olabilir.
Evet, supap ayarı bozuksa tam yanma gerçekleşmez. Motor, ihtiyaç duyduğu gücü üretmek için daha fazla efor sarf eder, bu da yakıt tüketimini ciddi oranda artırır.
Supap boşluk ayarları zamanla aşınma veya gevşeme nedeniyle bozulabilir. Bu boşluk arttığında metal parçalar birbirine daha sert vurur ve motordan “şıkırtı” şeklinde ses gelir.
Supap lastikleri sertleşip aşındığında yanma odasına yağ sızar. Bunun en belirgin işareti egzozdan mavi duman çıkması ve motor yağının eksilmesidir.